Urazy kości i uszkodzenia stawów

Złamanie to uraz kości spowodowany bezpośrednim lub pośrednim działaniem dużej siły lub przeciążenia. Kości na ogól są wytrzymałe i elastyczne, ale np. kości osób starszych lub chorych są łamliwe, mogą łatwo pękać albo kruszyć się pod naciskiem. Ryzyko złamania kości dotyczy także dzieci, gwałtowny upadek może stać się jego powodem.

ZŁAMANIE

przerwanie ciągłości tkanki kostnej w wyniku urazu mechanicznego ( złamanie mechaniczne) lub toczącego się procesu chorobowego (złamanie patologiczne).

Złamania dzielą się na otwarte i zamknięte. Towarzyszy im silny ból, brak możliwości ruchu oraz obrzęk. O złamaniu zamkniętym mówi się wtedy, gdy skóra nad złamana kością nie jest uszkodzona. Niebezpieczeństwo zakażenia est wtedy znikome. W złamaniu otwartym ciągłość skory nad miejscem złamania jest przerwana, a z krwawiącej rany mogą wystawać fragmenty kości i tkanek. Niebezpieczeństwo zakażenia jest wtedy bardzo duże.

Przyczyny i rodzaje uszkodzeń stawów

Określenia zwichnięcia i skręcenia odnoszą się do urazów spowodowanych przez przeciążenie lub zerwanie mięśnia, ścięgna lub więzadła. Urazy te częściej dotyczą osób dorosłych (zwłaszcza uprawiających różnorodne sporty) niż dzieci. Każdy nagły i szybki ruch, do którego mięśnie lub ścięgna nie są przygotowane, może spowodować ich zerwanie, krwawienie, ból, obrzęk i utratę możliwości poruszania kończyną w stawie.
Najczęściej zdarza się to podczas niespodziewanych, gwałtownych i nieodpowiednich ruchów w stawach, ciężkiej pracy, wyczerpujących ćwiczeń fizycznych, uprawiania sportów walki oraz podczas upadku na wyprostowane kończyny. Jeżeli działanie czynnika wywołującego uraz jest krótkotrwałe, odzyskuje sprawność dzięki elastyczności torebki stawowej. Zwichnięciu często towarzyszy uszkodzenie torebki stawowej, przerwanie lub naciągnięcie wiązadeł, a czasem nawet odłamanie części kostnych w pobliżu stawu, zwane złamaniem śród stawowym.

SKRĘCENIE

uraz więzadła lub okolicy stawu wskutek krótkotrwałego przemieszczenia powierzchni stawowych kości wewnątrz stawu.

ZWICHNIĘCIE

trwale przemieszczenie powierzchni stawowych kości wewnątrz stawu.

WIĘZADŁO krótkie

włosowate pasmo tkanki łącznej, łączące sąsiednie kości i wzmacniające torebkę stawowa.

Rozpoznanie i pierwsza pomoc w urazach kości i uszkodzeniach stawów

Zwichnięciom i skręceniom towarzyszą: nagły silny ból lub skurcz po stronie urazu, nasilanie się bólu podczas próby poruszania kończyną, obrzęk w okolicy urazu, zasinienie i ograniczona lub zniesiona ruchomość kończyny w okolicy stawu. Poszkodowany odruchowo układa kończynę w pozycji sprawiającej najmniej bólu. W takiej pozycji należy ją unieruchomić. Nie wolno zmieniać jej położenia, ponieważ może to doprowadzić do dodatkowych urazów. Poszkodowanego należy wygodnie posadzie lub położyć, aby uniknąć stawania na uszkodzonej kończynie i poruszania nią. Nogę można podeprzeć poduszką, zrolowanym kocem, zwiniętymi częściami odzieży, ręcznikami itp. Na okolice urazu można położyć zimny kompres (np. kostki lodu owinięte ręcznikiem). Do czasu przybycia karetki pogotowia poszkodowanemu należy zapewnić komfort psychiczny i termiczny. Jeśli pojawią się jakiekolwiek wątpliwości, należy przyjąć, że mamy do czynienia z groźniejszym urazem. W razie urazów kostno-stawowych trzeba zakładać, że nastąpiło złamanie. Kardy poszkodowany może inaczej reagować na złamanie kości. Do typowych objawów złamań kości należą m.in.: silny ból, zasinienie, widoczne przemieszczenie się lub zniekształcenie kończyny w miejscu urazu (należy ją porównać ze zdrową kończyną), obrzęk, tkliwość (nadwrażliwość na dotyk), ograniczona ruchomość kończyny, drętwienie lub mrowienie, niezdolność do utrzymania ciężaru ciała na nodze lub do posługiwania się ręką, uszkodzenie skóry i krwawienie w złamaniach otwartych. W razie podejrzenia złamania kości, gdy nie ma innych zagrożeń dla życia, poszkodowanego należy wygodnie położyć lub posadzić (w zależności od miejsca urazu) i pomóc mu odciążyć uszkodzoną kończynę. Nie wolno poprawiać jej ułożenia ani przywracać do naturalnego kształtu.

Jeżeli zachodzi podejrzenie złamania kości, należy unikać wykonywania jakichkolwiek zmian pozycji ciała. Poszkodowanemu nie wolno także podawać jedzenia i picia, gdyż może on wymagać znieczulenia w szpitalu. Podczas udzielania pierwszej pomocy trzeba przestrzegać podstawowej zasady: unieruchamiać poszkodowanego w takiej pozycji w jakiej się go zastało. Nawet jeżeli poszkodowany układa rękę w nienaturalnej pozycji, to w takim właśnie ułożeniu trzeba przymocować ja do tułowia lub zastosować unieruchomienie ułożeniowe. Na miejsce urazu należy położyć zimny kompres (kostki lodu owinięte w ręcznik), nie dłużej jednak niż na ok. 20 minut. Jeżeli w okolicy złamania występuje silne krwawienie, to w celu zatamowania krwi należy zastosować ucisk na tętnicę powyżej krwawienia, a następnie założyć opatrunek.

Unieruchomienie ułożeniowe

Jeżeli wiadomo, że pomoc medyczna niebawem przybędzie na miejsce zdarzenia, nie należy wykonywać unieruchomienia, ponieważ wtedy może dojść do dodatkowych poruszeń i ewentualnych przemieszczeń kości. Wystarczy powiedzieć poszkodowanemu, aby się nie ruszał ani nie opierał na uszkodzonej kończynie. Trzeba zapewnić mu komfort termiczny i dać wsparcie psychiczne oraz kontrolować jego czynności życiowe do czasu przybycia karetki pogotowia.

UNIERUCHOMIENIE UŁOŻENIOWE

jest to ułożenie poszkodowanego w pozycji dostosowanej do charakteru i miejsca urazu, obłożenie go miękkimi przedmiotami, wypełnienie przestrzeni między podłożem a ciałem, podparcie kończyn tak, aby się nie przemieszczały.