Ciało obce w organizmie

Ciałami obcymi

określamy różne przedmioty, które w sposób przypadkowy lub celowy zostały wprowadzone do naturalnych otworów ciała człowieka, jak przewód nosowy, przewód słuchowy, gardło, krtań, drzewo tchawiczo-oskrzelowe, czy przełyk, prowadząc do wystąpienia różnego rodzaju powikłań. Ciałem obcym możemy również nazwać przedmiot który znalazł się w organizmie poprzez przerwanie ciągłości skóry.

Niezależnie od lokalizacji, ciało obce powinno zostać jak najszybciej usunięte przez lekarza, ponieważ jego zaleganie może prowadzić do nieprzyjemnych powikłań. Nie należy samemu próbować usuwać ciał obcych, gdyż w ten sposób możemy bardziej zaszkodzić poszkodowanemu niż pomóc. Zawsze w takiej sytuacji należy zgłosić się po pomoc do lekarza specjalisty. Wyjątkiem jest powodujące narastającą duszność ciało obce w drogach oddechowych. Jest to stan zagrażający życiu i powinniśmy natychmiast udzielić poszkodowanemu odpowiedniej pierwszej pomocy.

Ciało obce w uchu

Najczęściej to dzieci lub osoby z zaburzeniami psychicznymi wkładają sobie do przewodu słuchowego zewnętrznego różne przedmioty, np. nasiona fasoli, grochu, pestki owoców, fragmenty roślin czy drobne elementy zabawek. Dość często spotykanym ciałem obcym w uchu zwłaszcza w okresie wiosenno-letnim są także owady. Najczęściej występujące objawy wynikają z uczucia dyskomfortu związanego z niedosłuchem, uczuciem ucisku, a czasem nawet bólem ucha. Rzadko dochodzi do poważniejszych powikłań w postaci zranienia czy perforacji błony bębenkowej. Zwykle ciała obce udaje się usunąć z ucha stosunkowo łatwo. W przypadku, gdy są one położone luźno, zwykle do ich usunięcia wystarcza płukanie ciepłą wodą przewodu słuchowego zewnętrznego. Jeżeli chodzi o owady, to najczęściej najpierw zalewa się przewód słuchowy oleistą cieczą w celu szybkiego zabicia owada, a dopiero później wypłukuje się go ciepłą wodą. Do usunięcia większych ciał obcych, które się zaklinowały, często konieczne jest użycie specjalnych kleszczyków, czasem mikroskopu, ssaka i innych narzędzi otolaryngologicznych. U dzieci takie interwencje przeprowadza się na ogół w znieczuleniu ogólnym.

Ciało obce w nosie

Równie częstym miejscem, w którym spotykamy ciała obce jest jama nosowa. Podobnie jak w przypadku ucha, dzieci potrafią tam wcisnąć najróżniejsze przedmioty, np. kamyki, papier, bateryjki oraz elementy organiczne, np. pestki, fasolka czy groszek. Ulegają one zaklinowaniu w przewodzie nosowym wywołując uczucie zatkanego nosa i czasem ich usunięcie może stanowić problem, ze względu na to, że nieostrożne próby ich wyciągania prowadzą często do ich przepchnięcia do jamy nosowo-gardłowej i aspiracji do dróg oddechowych. Aby bezpiecznie je usunąć, stosuje się specjalne przyrządy i delikatnie wytacza po dolnej ścianie przewodu nosowego.

Ciało obce w drogach oddechowych

Do dróg oddechowych mogą zostać najróżniejsze przedmioty, najczęściej jednak są to ciała obce organiczne, głównie kęsy pokarmowe, kukurydza, fasola czy orzeszki ziemne. Pierwszym objawem jest pojawienie się napadu gwałtownego kaszlu, co stanowi próbę samodzielnego wykrztuszenia ciała obcego. Dalsze objawy są uzależnione od stopnia zatkania dróg oddechowych.

Należy tutaj rozróżnić dwie odrębne sytuacje. Pierwsza z nich to zakrztuszenie się ciałem obcym prowadzące do całkowitego zatkania dróg oddechowych, z narastającą dusznością, sinicą i utratą przytomności. Najczęściej ciało obce zamyka wówczas światło krtani lub tchawicy uniemożliwiając przedostawanie się powietrza do płuc. Zwykle poszkodowany nie jest w stanie samodzielnie go odkaszlnąć i sytuacja taka wymaga natychmiastowej interwencji pod postacią uderzeń w okolicę między- łopatkową lub uciśnięć nadbrzusza tz. rękoczyn Heimlicha co ułatwia wykrztuszenie ciała obcego, natomiast u osób nieprzytomnych z zatrzymaniem oddychania i krążenia konieczne jest podjęcie resuscytacji krążeniowo-oddechowej.

Druga sytuacja to położenie ciała obcego do niżej położonych odcinków dróg oddechowych, jak jedno z oskrzeli głównych, oskrzela płatowe czy segmentowe, co prowadzi jedynie do częściowego zatkania dróg oddechowych. Wówczas bezpośrednio po zatrzymaniu się ciała obcego występuje epizod gwałtownego kaszlu, który jednak szybko ustępuje i osoba nawet nie wiem o tym, że coś mogło dostać się do dróg oddechowych i tam zalega. Pierwsze objawy takiego zalegania mogą wystąpić dopiero po jakimś czasie. W przypadku ciał zalegających wysoko, występuje stałe uczucie dyskomfortu i nawracające napady kaszlu, natomiast jeśli ciało obce jest zlokalizowane nisko, najbardziej charakterystyczne są nawracające infekcje, np. zapalenia płuc i oskrzeli o tej samej lokalizacji oraz przewlekły kaszel z odkrztuszaniem. Pojawienie się takich objawów powinno skłaniać do przeprowadzenia wnikliwej diagnostyki. Obecność ciała obcego można podejrzewać zarówno na podstawie badania klinicznego, jak i zdjęcia RTG klatki piersiowej. Jednak najbardziej miarodajnym badaniem do wykrycia ciał obcych w drogach oddechowych i jednocześnie umożliwiającym ich skuteczne usunięcie jest bronchofiberoskopia.

Ciało obce w przewodzie pokarmowym

Mówiąc o ciałach obcych w przewodzie pokarmowym, ma się na myśli zazwyczaj przedmioty, które utkwiły w jamie ustnej, gardle czy przełyku. Mogą to być najróżniejsze przedmioty, ale dotyczy to zwłaszcza ości rybich, które z łatwością wbijają się pod śluzówkę i trudno je stamtąd wydobyć. Takie ciała obce powodują dyskomfort, ból i trudności w połykaniu. Pojawia się także ślinotok, a nawet nudności i wymioty. W obrębie jamy ustnej czy gardła można je wydobyć za pomocą metod laryngologicznych, natomiast do wydobycia ciał obcych z przełyku wykorzystuje się zwykle metody endoskopowe z użyciem giętkich ezofagoskopów. Powinny być one wydobyte jak najszybciej, gdyż długie ich zaleganie może przyczynić się do powstania perforacji przełyku.

Ciało obce w oku

Ciało obce w oku to stan nagły w okulistyce. Może być następstwem wypadku, urazu, nieostrożności lub zdarzeń losowych (np. silny wiatr niosący drobinki piasku). Ciało obce może umiejscowić się w oczodole, w worku spojówkowym, w nabłonku rogówki, może też wbić się w każdy dowolny element budowy oka – wówczas jest odpowiedzialne za otwartą ranę gałki ocznej. Nie każde ciało obce powoduje poważne skutki, w tym uszkodzenia, jednak gdy „coś wpadło do oka”, warto odwiedzić gabinet lekarza lub okulisty, ewentualnie lekarza rodzinnego. W przypadku takiego urazu, gdy element wbił się głęboko w gałkę oczną, należy udać się na ostry dyżur okulistyczny, gdzie zostanie udzielona specjalistyczna pomoc w warunkach bloku operacyjnego. Jeśli nie dysponujemy środkami okulistycznymi można przeprowadzić płukanie oka bieżącą, letnią wodą (nie zimną i nie gorącą, o komfortowej temperaturze). Istotne jest, by płukać oko od nosa na zewnątrz.

Pierwsza pomoc gdy nie ma nikogo w pobliżu

W oku

Nie wolno zaciskać powiek ani przecierać oka Należy odchylić najpierw górną , a później dolną powiekę i spróbować delikatnie usunąć obce ciało narożnikiem złożonej chusteczki lub gazy Jeżeli ciało obce wbiło się w gałkę oczną należy unieruchomić obydwoje oczu na oko w którym utkwiło obce ciało, nałożyć tampon z gazy obandażować je, stosując obwój kolisty głowy i niezwłocznie udać się po pomoc do okulisty lub najbliższego lekarza.

W nosie

Jeżeli utkwiło w przewodzie nosowym niedawno warto spróbować je wydmuchać, zatkawszy uprzednio palcem przewód drożny jeśli próba się nie powiedzie, należy udać się po pomoc lekarską Jeśli znajduje się w nosie dłużej zapewne spęczniało wydmuchanie staje się zatem niemożliwe konieczna jest wówczas interwencja lekarza.

W przełyku

Należy spróbować wywołać wymioty skuteczność takiego postępowania jest jednak niewielka w razie niepowodzenia należy jak najszybciej uzyskać pomoc lekarską.

W skórze człowieka

Jeżeli jest to przedmiot znacznych rozmiarów nie należy go usuwać pod żadnym pozorem. Wydobycie takiego przedmiotu mogłoby spowodować dodatkowy krwotok u człowieka. Działanie polega na stabilizacji takiego przedmiotu np. przy użyciu bandaży, aby się nie poruszał a także na opatrzeniu rany która powstała w wyniku urazu. Należy niezwłocznie powiadomić pogotowie ratunkowe.

Tkwiący w ciele przedmiot stanowi swoisty „korek”, który wraz z lokalnym obrzękiem uciska na tkanki i naczynia, co tamuje wypływ krwi. Dlatego bezwzględnie nie wolno usuwać ciała obcego z rany! Wyjęcie przedmiotu oprócz krwotoku, może również skutkować wtórnym uszkodzeniem narządów wewnętrznych. Ciało obce podczas wyjmowania może się złamać lub odkształcić, ewentualnie pozostawić w ranie kawałki, które spowodują dodatkowe uszkodzenia.